Dungeons & Dragons, en başarılı ve dolu dizgin dönemini yaşıyor. İnternette gördüğü büyük ilgi, popüler kültürde tekrardan yerini bulması beni de tekrardan kılıç ve büyü diyarlarına itti, ondan önce daha çok  World of Darkness oynuyordum. Dungeons & Dragons’un odağında dövüştense hikayeye kayması, bunda önemli bir neden olsa gerek.

Dungeons & Dragons’un son dönemde çıkan kitapları, çok zengin ve ilham verici içeriklere sahip. Yayınlanan macera modülleri ve canavar rehberleri (senaryolar, Volo’s Guide to Monsters ve Mordenkainen’s Tome of Foes) halihazırda oyuncuların karşılaşabileceği düşmanları, engelleri ve zorlukları betimlemekte fakat bunların arasında, yapımcıların “oyunun ilk eklentisi” olarak gördükleri kitap:  Xanathar’s Guide to Everything.

Waterdeep Şeytanından Öğütler

Bu kitabı diğerlerinden ayıran şey, hem oyunculara hem de DM’lere yeni seçenekler sunarken, halihazırda olan sistemleri detaylandırılması ya da güncellenmesi. Dungeons & Dragons 5th Edition’ın (5e) yeni kitap tarzına uygun olarak yazılmış, içi hem hikaye hem de kural dolu olan Xanathar, her 5e oyuncusunun okuması ve kullanması gereken bir rehber olmuş.

Öncelikle kitabın adının geldiği yer, beholder Xanathar, çokluevren’in tüm bilgilerine aç olan bir yaratık, gözüne kestirdiği her şeyi öğrenmeye çalışan bir canavar. E onun kasasında ve kütüphanesinde de, unutulmuş bilgileri tekrardan ortaya çıkarıyoruz. Kitapta kısa fakat tat veren bir çok alıntısı bulunuyor.

Xanathar, iki bölüme ayrılıyor. İlk bölüm oyuncuların yeni karakterler yaparken ya da olan karakterlerine yeni şeyler eklemek isterlerse kullanabilecekleri arketiplerden ve bir hayli detaylı olarak sunulmuş özgeçmiş seçeneklerinden oluşuyor.

Oyuncular İçin Karakter Seçenekleri

Kitap önce oyuncuların kullanabileceği yeni “sub-class”ları anlatarak başlıyor. 5e’de her karakter birinci ve üçüncü seviyeler arasında, sınıfına has bir arketip seçiyor. Bunlar eski sürümlerin prestij sınıfları ya da çok benzer ayrı sınıflarının, ana bir sınıfın altına katılmış hali. Player’s Handbook’da her sınıfın en az iki tane arketipi bulunmakta, Xanathar ise bunları çeşitlendiriyor.

Wizards of the Coast’un 5e desteğini takdir etmek gerek. İnternetten playtest için yayınladıkları Unearthed Arcana serisinde oyunculara verdikleri çoğu seçenek, son halleriyle Xanathar’da mevcut. Eskinin ünlü sınıfları olan Arcane Archer, Drunken Master, Kensei ve Hellknight’ı burada görmek beni sevindirdi.

Şöyle genel olarak seçeneklere göz gezdirdiğiniz zaman, artık çoğu sınıf istediğiniz çoğu savaş rolünü üstlenebiliyor. Bence bu rol yapma açısından çok önemli bir gelişme çünkü artık kimse “Ben o zaman cleric olayım!” demek zorunda kalmıyor. Dengeli bir parti her zaman kuvvetli olacaktır fakat oyuncuları buna mecbur etmemeleri harika bir adım. Xanathar’da 5e’nin sınıflardaki tutumunu gösteren, oyunculara bu özgürlüğü sağlayan asıl kitap.

Bölüm sonlarında ise detaylı olarak bir karakterin geçmişini yaratabileceğiniz, denemesi ve okuması eğlenceli, rastgele zar tablolarından oluşmuş olan “This is Your Life” adlı bir kısım bulunuyor. Karakter geçmişlerinin yazımı konusunda oyuncular genelde ikiye ayrılır, büyük bir çoğunluğu çok basitçe üstünden geçer, bazılarıysa ailelerinin soylarına kadar her şeyi detaylandırır. Bu bölümde iki tür oyuncu da aradığı şeyleri bulabilir. “Aileniz kim, kaç kişi, alignmentları ne? Küçüklüğünde nasıl bir evde büyüdün, çok arkadaşın var mıydı? Maceracı yıllarından önce başına gelmiş doğaüstü olaylar, trajediler var mı? Edinmiş olduğun dostlar ve düşmanlar kim?” gibi soruların yanıtlarını bulabilirsiniz. Yazarken tıkandığınız yerler olursa çıktığınız maceralar, kazandığınız ödüller gibi zar atabileceğiniz ve ilginç sonuçlar alabileceğiniz tablolar mevcut.

Örneğin hemen, en baştan sizin için bir karakter geçmişi atayım. Bir half-elf büyücü yazalım, “sage” geçmişine sahip olsun, bakalım tamamen rastgele bir şekilde gelen sonuç ne olacak?

“Büyücü ebeveynlerinin kim olduğunu biliyordu. Bir elf ve insanın çocuğu olarak dünyaya gelmişti. Aile evlerinde, bu ailenin tek çocuğu olarak dünyaya gelmişti. Annesinin ve babasının kaybolmasının ardından büyükanne ve büyükbabası onu büyütmüştü ve mütevazi bir çocukluk yaşamıştı. Nedenini bilmese de küçükken çok yer değiştirmişti, hiç bir yeri gerçek evi olarak bilmedi. Çok fazla arkadaşı da olmamıştı. Hatırladığı an, eski bir kütüphanede kaybolup, okuduğu kitaplarda bulduğu bilgilerin onda uyandırdığı merak olmuştu. Aklı erdiği yıllarda, ormanlarda gezerken bir büyücüyle karşılaştı ve büyü sanatında eğitim almaya başladı.”

Sonuçlarda gelen her karakterin detaylarını da atabiliyorsunuz. Irkı belli değilse ırkı, sınıfı, mesleği ve size karşı olan tutumunu bile zarla belirleyebiliyorsunuz. Karakterlerin sahip olacağı rakipler hakkında, sonraki bölümde hikayeye nasıl katkıda bulunabileceği konusunda da bilgi veriyor kitap. Cyberpunk 2020’de daha önce gördüğüm bu sistem, internette alternatiflerine ulaşabiliyor olsanız dahi, basit gözükse de aslında 5e ekibinin oyunun hikaye kısmına verdiği önemi gösteriyor.

Dungeon Master Seçenekleri

Kitabın asıl parladığı konu (herhalde daha çok DM’lik yaptığım için bana öyle gelmiş olabilir) bence DM’lere yardımcı olması için eklenen yeni kurallar ve revizeler. Öncelikle 5e oyuncuların geri dönüşüne çok önem verdiği için, tartışılmış ya da muallakta kalmış bazı konulara açıklık getiriyor kitap. Uyku,  yükseklerden düşme konularında ve hatta düğüm atmak için farklı olarak neler yapılabileceğinden bahsediyor. Düğüm konusunda, White Wolf sistemlerinden alışık olduğumuz, “attribute+ability” sistemini kullanmak için bir tohum atıyor, normalde Sleight of Hand (el çabukluğu) Dexterity’e bağlıyken, düğüm atarken bunu Intelligence ile değiştirebilirsiniz diye bu kuralın altını çiziyor.

Ve benim de çokça unuttuğum, hatta kullanıldığını nadir gördüğüm fakat 5e’nin yetenek sisteminin önemli bir kısmı olan “Tool proficiency” sisteminin kullanımını arttırmak için bu araçlar detaylandırılmış. Eğer uygun şartlar sağlanırsa her araç bir yeteneğe avantaj verebiliyor: örneğin “forgery kit” kullanan birisi büyülü bir eşyanın sahte mi gerçek mi olduğunu anlamak için kullanılabiliyor Ya da “gaming kit” kullanan bir kişi “insight” yeteneğini kullanarak karşısındakinin ne kadar dürüst olduğunu ya da nasıl hissettiğini anlarken avantaj kazanabiliyor.

5e’nin “challenge rating” sisteminin güç seviyelerini çok yansıtmadığı üstüne gelen eleştiriler, bu kitapta giderilmeye çalışılmış.  Bir karşılaşmanın taraflarına göre ne kadar güçlü, ne kadar kalabalık düşmanlar çıkmasını ayarlamanıza yardımcı olacak bir kısım Xanathar’a eklenmiş. Örneğin yalnızca bir düşman çıkaracaksanız (boss gibi), beş kişilik 5 level bir partinin karşısına CR8 bir düşman çıkarmanızı öneriyor. İnternette bu konuda yardımcı olan siteler var ve onları kullansam da o sitelerin burayı temel aldığını ya da detaylara bakmak istediğinizde size yardımcı olabileceği aşikar.

DM’ler İçin Ufak Bir Not…

Xanathar’dan bağımsız olarak şöyle bir sıkıntı gördüm ben, düşük CR düşmanların güç seviyelerinin partideki karakterlerin sınıflarına bağlı olarak çok değiştiğini gözlemledim. Hem ben, hem de bir oyuncumun oynattığı oyunlarda Azer cücelerinin CR2 olup, her yumrukta bir Monk’un d10 damage alması gibi bir durum var mesela. Menzilli saldırılara ağırlık vermiş bir grup için Azer’ler belki de CR2’den bile güçsüz hissettirecekken, yakın dövüş ağırlıklı partiler Azer’e karşı baya bir zorlanacaktır. Demem o ki, eskiden olduğu gibi CR’den bağımsız olarak her canavarı dikkatle alıp, inceleyip, üstüne düşünmekte yarar var.

Xanathar DM’lerin şikayet ettiği bir başka nokta olan tuzakların üstünden geçiyor. Karakterlerin seviyeleri gibi, tuzaklarında seviyeleri ve ne kadar tehlikeli olduğunun detayları, basit ve karmaşık tuzaklar gibi ayrımlar üstüne tavsiyelerde bulunuyor. Karmaşık tuzaklar çözüldüğünde XP ödülü bile veriyor. Kendi tuzaklarını yazan ve kullanan oyuncular için de iyi bir rehber olmuş.

Hikayeyi Zenginleştiren Detaylar

Sonrasında da kitabın en çok beğendiğim kısmı olan, karakterlerin boş zamanlarında ne yapabileceğini çeşitlendiren, detaylandıran bir sürü seçenek ve tablo var. Sanırım böyle tabloları çok seviyor olsam gerek, okur okumaz kendi oyuncularıma bu seçenekleri sundum. Nereden baksanız iki-üç saatimizi dolu dolu geçirdik. Büyülü eşya satın almakta bile oyunun dengesini koruyacak detayları size hatırlatıyor, öneriyor ve oyuncularınızın “Abi sen de ne zor item veriyorsun?” demesine engel olacak yasal zemini hazırlıyor.

Kitabın en sonunda ise tam da bu büyülü eşyalar olayına geliyor laf. 5e, 3. ve 4. sürümlerden farklı olarak, büyülü eşyaları gereklilik olarak değil, işleri kolaylaştıran araçlar olarak görüyor. 20. seviye karakterler, CR20 düşmanlarla savaşmak için büyülü eşyalara ihtiyaç duymuyor anlayacağınız. Xanathar, ne sıklıkla ve ne kadar güçlükte eşyaların oyunculara verilmesi konusunda DM’lere rehberlik ediyor diyelim. Ayrıca Dungeon Master’s Guide’da bir hayli az ve eksik olan “common” yani alışılmış, sıradan büyülü eşyaların olduğu baya bir sayfa içerik var. Düşük seviyelerde ya da sihrin bol olduğu dünyalarda oyuncularınıza verebileceğiniz eğlenceli eşyalar bunlar.

Birleştirici Bir Kitap

Kitap daha önceki senaryolarda çıkmış olan yeni büyüler ve DM’lere yardımcı olacak bir sürü rastgele isim tablosuyla bitiyor. Yeni büyüler genellikle elemental yani doğa güçleriyle ilgili büyüler, doğrudan Sword Coast Adventures ve Temple of Elemental Evil kitapları düşünülerek yazılmış olduğunu söylemeden geçemeyeceğim, zaten bunlar zamanında internet üzerinden de yayınlanmıştı.

Son söz olarak, Xanathar hem DM hem de oyuncu olarak severek kullandığım, yanımda götürmediğimde eksikliğini hissettiğim bir kitap. Gerçekten, “Keşke Xanathar’ı getirseydim” dediğim çok oldu. Her 5e oyuncusunun göz atması gerektiğini düşündüğüm bir kitap. Zaten Wizards of the Coast’da, çıkan kitap sayısını düşürerek ve interneti kullanarak, satın aldığınız her D&D kitabının içeriğine çok özen gösteriyor, bunu da sonrasında inceleyeceğimiz diğer kitaplardan bahsederken göreceksiniz. Şimdiden iyi oyunlar, bol bol natural 20 atın. Görüşmek üzere.